Terapeuta SI

Integracja sensoryczna jest metodą terapeutyczną, opierającą się na roli zmysłów w rozwoju i prawidłowym funkcjonowaniu dziecka. Jej autorka Jean Ayres (amerykańska psycholog, pedagog specjalny) oprócz zmysłów podstawowych: wzroku, słuchu, dotyku, węchu i smaku, wyodrębniła dodatkowe dwa zmysły: propriocepcji (odpowiedzialny za czucie własnego ciała, informacja sensoryczna pochodzi z mięśni, stawów, kończyn) oraz zmysł przedsionkowy (odpowiadający za równowagę i ruch, informacja sensoryczna pochodzi z ucha środkowego). Wykazała, że wraz z dotykiem wpływają one na pozostałe zmysły, umożliwiając ich wzajemne współdziałanie (integrację), która dokonuje się w mózgu. Umiejętność ta powinna być rozwijana przez dziecko przez doświadczanie otaczającej rzeczywistości i podejmowania wyzwań adekwatnych do możliwości i wieku. Pozwala to dziecku bardziej rozumieć i poznawać świat, bezpiecznie się w nim poruszać, wykonywać czynności, które umożliwią prawidłowe funkcjonowanie i rozwój.

Dla rozwoju integracji sensorycznej decydującym okresem jest wiek od 3 do 7 roku życia. Naturalną aktywnością dziecka jest w tym okresie zabawa. Dzieci lubią się bawić, są szczęśliwe, gdy się bawią – w naturalny sposób poszukują bodźców, które pomagają organizować i rozwijać mózg. W czasie skakania, huśtania, zjeżdżania ze ślizgawki, turlania… dokonuje się rozwijanie coraz bardziej złożonych umiejętności, które w przyszłości pozwolą z większą łatwością podjąć nowe wyzwania. Zabawa jest jakby trampoliną ku przyszłości.

Jeżeli natomiast dziecko nie otrzymuje odpowiedniej ilości bodźców zmysłowych z otaczającego świata, zakłóca się tworzenie prawidłowej integracji zmysłowej (sensorycznej). Ciało błędnie interpretuje rodzaj i nasilenie informacji sensorycznej, które otrzymuje z otoczenia. Odzwierciedleniem tego będą nieprawidłowe reakcje i zachowania. Zależeć one będą od różnego nasilenia odbioru bodźca przez dziecko i rodzaju bodźca.

Dzieci „poszukiwacze sensoryczni”

Będą się charakteryzować wielką potrzebą dostarczenia sobie określonych bodźców, pomimo dezaprobaty otoczenia np. będą oglądać telewizor na najwyższym poziomie głośności, ugniatać, dotykać, głaskać określone przedmioty (osoby), brudzić odpowiednimi materiałami siebie lub otoczenie.

Niektóre objawy (symptomy) zaburzeń integracji sensorycznej, pojawiać się już mogą we wczesnym dzieciństwie. Związane są między innymi z późniejszą pionizacją – stopniowym przechodzeniem z pełzania do stania i samodzielnego chodzenia. Dzieci mogą pomijać w tym procesie poszczególne jego elementy jak np. raczkowanie. Mogą mieć tendencje do częstego przewracania się, potykania, uderzania o przedmioty. Poważną trudność w późniejszym okresie mogą stanowić czynności samoobsługowe: ubieranie się, wiązanie sznurowadeł, mycie, samodzielne jedzenie. Dzieci te wykazują mniejszą sprawność w zabawie z innymi, „jakby coś im umykało”. Nie zawsze właściwie rozumieją intencje innych, przez co mogą popadać w konflikty. Pojawić się mogą także opóźnienia w mowie. Pomimo dobrego słuchu, nie są w stanie właściwie odbierać kierowanej do nich informacji, polecenia, uwagi. Komunikat, aby został wykonany, wymaga powtórzenia. Proste zadania jak kolorowanie, wycinanie wykonują gorzej, mniej dbale od innych dzieci. Denerwować się mogą z powodu dotyku innych osób (np. nie usiądą w kole z innymi dziećmi). Mogą kategorycznie nie preferować określonego rodzaju ubrań (które „mogą ich dusić”), nie tolerować metek na ubraniach, czy szwów. Mogą źle reagować na określony kolor, intensywność światła albo natężenia hałasu (konkretnego odgłosu, dźwięku). Dzieci te mogą mieć również ciągłą potrzebę ruchu, jakby nie umiały się zatrzymać, pozostać w bezruchu. Nieustannie się wiercą. Nigdy nie czują zmęczenia, mają niespożyte pokłady energii. Ciągle poszukują aktywności. Nie mają zawrotów głowy po długim kręceniu, intensywnym huśtaniu.

Terapia Integracji Sensorycznej ma formę celowych i ukierunkowanych działań z dzieckiem. Terapeuta ocenia umiejętności dziecka adekwatnie do jego wieku rozwojowego i indywidualnych możliwości. W czasie tych działań, zabaw dostarcza różnorodnych pod względem rodzaju i intensywności bodźców, obserwując reakcje na nie. Podczas terapii ważne jest stymulowanie konkretnego układu zmysłów przy jednoczesnym ograniczeniu bodźców dotyczących z pozostałych układów. Celem jest dążenie do uzyskiwania właściwych odpowiedzi dziecka na określone bodźce z zewnątrz.

Gdy zrozumiesz na czym polega integracja sensoryczna u twojego dziecka, będziesz w stanie dostrzec problem, jeśli taki się pojawi. Im wrażliwszy będziesz na funkcjonowanie integracji sensorycznej u Twojego dziecka, tym lepiej pomożesz mu w rozwiązywaniu tych problemów, tak by mogło ono wieść szczęśliwe życie pełne sukcesów.

oprac. Katarzyna Chmielińska – Musiała
nauczyciel SI w przedszkolu